همه چیز در مورد موم‌‌های طبیعی

با سلام و عرض ادب و احترام خدمت شما همراهان همیشگی گروه شمع شازده. اگر ما را در مقالات قبلی دنبال کرده باشید، احتمالا یکی از مطالبی که ما درباره موم‌های طبیعی و تفاوت آنها با موم‌های مصنوعی نوشتیم را مطالعه کرده‌اید اما اگر هنوز موفق به خواندن آنها نشده‌اید ما با نگارش این مطلب قصد داریم تمام این مطالب را به صورت خلاصه شده خدمت شما ارائه کنیم. تا انتهای مطلب ” همه چیز در مورد موم‌‌های طبیعی ” با شازده همراه باشید.

استفاده از موم‌های طبیعی کاربردهای مختلفی مخصوصا در مبحث آروماتراپی دارد، یکی از مهم‌ترین آنها، شمع سازی است. در سال‌های خیلی دور از موم‌‌های طبیعی به عنوان سوخت برای شمع‌ها استفاده می‌شده که از پر کاربردترین این موم‌ها می‌توان به موم طبیعی زنبور عسل، موم طبیعی سویا، موم طبیعی نارگیل، موم طبیعی نخل و موم طبیعی خیزران(بامبو) اشاره کرد.

موم زنبور عسل یا Beeswax چیست؟

موم زنبور عسل یا Beeswax یک موم طبیعی است که توسط زنبور عسل از تیره اِیپِس (Apis) تولید می‌شود. این موم توسط هشت غده تولیدکننده موم در قسمت‌های داخلی سپرشکمی زنبورهای کارگر به پولک تبدیل می‌شود، که آن را درون کندو دور می‌ریزند. اندازه این غدد تولید بیزوکس به سن زنبورکارگر بستگی دارد و پس از پروازهای زیاد روزانه، این غدد به تدریج شروع به آتروفی می‌کنند، یعنی ضعیف می‌شوند. کارگران کندو آن پولک‌ها (فلس‌ها) را جمع‌آوری کرده و برای ساخت سلول‌های ذخیره عسل و محافظت از لارو و شفیره‌ها در کندوی عسل استفاده می‌کنند.

بیزوکس تازه در ابتدا شیشه‌ای و بی‌رنگ است، پس از جویده شدن توسط زنبورهای کارگر کندو، مات و آلوده به گرده شده، با ترکیب روغن گرده و بره‌موم به تدریج زرد یا قهوه‌ای می‌شود. این نوع از موم در حدود سه میلی‌متر (12/0 اینچ) عرض و 1/0 میلی‌متر (0039/0 اینچ) ضخامت دارد.(برای تهیه یک گرم بیزوکس به حدود 1100 عدد از آن نیاز خواهیم داشت.)

از نظر شیمیایی، بیزوکس عمدتاً از استرهای اسیدی چرب (ترکیب شیمیایی که از یک اسید آلی یا غیر آلی حاصل می‌شود) تشکیل شده و در آن حداقل یک گروه –OH (هیدروکسیل) با یک گروه O-alkyl (الکوکسی) جایگزین می‌شود. معمولاً استرها از واکنش جای‌گزینی یک اسید کربوکسیلیک و یک الکل حاصل می‌شود و الکل‌های مختلف با زنجیره بلند تشکیل شده است. (الکل‌های چرب یا الکل‌های با زنجیره بلند، معمولاً دارای الکل‌های اولیه با وزن مولکولی بالا و دارای زنجیره مستقیم هستند، اما هم‌چنین می‌توانند از 4–6 کربن تا 22–26، از چربی‌ها و روغن‌های طبیعی گرفته شوند).

زنبوران‌کارگر از بیزوکس برای ساخت سلول‌های لانه زنبوری استفاده می‌کنند. برای ترشح آن توسط زنبورهای سازنده موم، دمای محیط کندو باید 33 تا 36 درجه سانتیگراد (91 تا 97 درجه فارنهایت) باشد. میزان عسل مورد استفاده زنبورعسل برای تولید بیزوکس به طور دقیق مشخص نشده است.

کاربردهای موم زنبور عسل یا Beeswax

از اولیه‌ترین کاربردهای موم زنبور عسل از دیرباز تاکنون، ساخت شمع است. از زمان‌های بسیار دور، بیزوکس به عنوان سوخت شمع‌ها کاربرد داشته و هنوز نیز کاربرد دارد، چرا که به عنوان سوخت شمع، روشن‌تر و طولانی‌تر می‌سوزد، تمیز می‌سوزد و خم هم نمی‌شود. اما این همه ماجرا نیست و موم زنبور عسل کاربردهای دیگری نیز دارد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بیزوکس کاربرد فراوانی در ساخت وسایل هنری نیز دارد. به طور مثال از آن به عنوان چسب برای رنگ‌های مومی و همین طور به عنوان تثبیت کننده رنگ روغن در بدنه وسیله‌های هنری نیز استفاده می‌شود.

از کاربردهای مهم دیگر موم زنبور عسل ساخت موم جراحی است که برای کنترل خونریزی از سطح استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از بیزوکس همچنین در واکس‌های کفش و پولیشی که برای مبلمان مورد استفاده قرار می گیرد، نیز استفاده می‌شود.

یکی از کاربردهای جالب موم زنبور عسل، کاربرد آن در اپیلاسیون است. معمولا از بیزوکس که با چوب کاج مخلوط شده است برای اپیلاسیون استفاده می‌گردد.(نباید در برابر حرارت مستقیم قرار بگیرد)

از دیگر کاربردهای بیزوکس می‌توان به استفاده از آن در تهیه سیلندرهای فونوگراف اشاره کرد. ضمنا از این ماده هنوز هم برای مهر و موم رسمی یا سلطنتی استفاده می‌شود. همچنان در ادامه مطلب ” همه چیز در مورد موم‌‌های طبیعی ” با ما همراه باشید.

موم زنبور عسل به عنوان یک افزودنی غذایی به عنوان لعاب برای مهار از دست رفتن آب مواد غذایی نیز استفاده می‌شود. از این ماده همچنین برای تهیه پوشش ژلاتینی قرص‌ها و همین طور به عنوان محافظ برای سطح برخی از میوه‌ها هم استفاده می‌شود.
بیزوکس همچنین یکی از مهم ترین ماده‌های آدامس‌های طبیعی نیز می‌باشد.

اما یکی از بیشترین و مهم ترین کاربردهای موم زنبور عسل در تهیه و ساخت محصولات آرایشی بهداشتی است. پژوهش‌ها نشان داده است که استفاده از موم زنبور عسل به جای استفاده از روغن‌های معدنی یا ترکیباتی که از نفت بدست می‌آیند، کارایی بهتری دارند. به طور مثال از بیزوکس در تهیه بالم لب که برای ترمیم خشکی لب کاربرد دارد نیز استفاده می‌شود.

موم زنبور عسل علاوه بر بالم لب در محصولات دیگری مانند نرم کننده‌های لب، برق لب، مرطوب کننده‌ها و کرم دست و صورت کاربرد فراوانی دارد. شاید تاکنون فکر نمی‌کردید اما بیزوکس یکی از اصلی ترین مواد تشکیل دهنده مواد آرایشی مانند سایه چشم، رژگونه، خط چشم و محصولات زیبایی مانند ژل مو است.

موم سویا یا Soywax چیست؟

موم سویا یا Soywax بر خلاف موم زنبور عسل که بسیار قدیمی است و تاریخچه جالبی دارد، مدت زمان خیلی طولانی نیست که شناخته شده است. موم سویا در سال ۱۹۹۶ میلادی فرآیندسازی شده و عمر بسیار زیادی ندارد، اما به دلیل اینکه بسیار پر کاربرد است و خواص جالبی دارد، به شهرت دست یافته است.

موم سویا یک موم گیاهی است که از روغن دانه سویا گرفته می‌شود. برای اینکه روغن سویا تهیه شود، دانه‌های سویایی که برداشت شده است را تمیز می‌کنند، سپس پوست آن را جداسازی می‌کنند و آن را به صورت رول در می‌آورند. سپس در ادامه روغن سویا از این پوسته‌ها استخراج می‌شود و هیدروژنه می‌گردد. در این فرآیند اسیدهای چرب اشباع نشده‌ای که در روغن وجود دارند، اشباع می‌شوند.

پس از انجام این کار نقطه ذوب روغن سویا تغییر می‌کند و باعث می‌شود که روغن در دمای اتاق حالت جامد به خود بگیرد. در این حالت روغن سویای جامد شده برای ساخت شمع بسیار ایده آل است و کاربرد فراوانی دارد اما باید این موضوع را مد نظر گرفت که معمولا موم سویا به تنهایی برای تهیه یک موم، کارآمد مناسب نیست و باید با موم‌های دیگر ترکیب شود.

موم سویا برای اینکه کارآمد شده و برای تهیه موم شمع سازی از آن استفاده شود، باید با موم‌های دیگر مخلوط شود تا از بهترین حالت هر موم نهایت استفاده انجام شود. مخلوط معمول برای موم سویا اضافه کردن موم نارگیل و موم‌هایی مانند موم پالم است. برخی از سازندگان شمع نیز پارافین را به موم سویا اضافه می‌کنند که به هیچ عنوان از سوی تیم شمع شازده توصیه نمی‌شود چرا که طبیعی بودن شمع را از بین می‌برد و از فواید آن به میزان بسیار بالایی می‌کاهد، لازم به ذکر است در حال حاضر موم سویا در ایران تولید نمی شود و محصولی وارداتی است.

در بازار شمع سازی اگر موم مورد استفاده در تولید شمع، حاوی ۵۱٪ سویا باشد به آن موم سویا گفته می‌شود و شمع‌های تولید شده با آن در زمره شمع‌های موم سویا قرار می‌گیرند. شمع‌های موم سویا عطر و بوی بسیار ملایمی دارند و بسیاری از مردم علاقه به رایحه‌های نرم دارند. البته این موضوع برای همه صدق نمی‌کند چرا که بسته به سلیقه و میزان بویایی شما، این موضوع متفاوت است.

مزایای موم سویا

موم طبیعی سویا(وارداتی) فواید فراوانی دارد که از جمله مهم ترین این فواید می‌توان به آرام سوختن آن اشاره کرد. بنابراین اگر شمع موم سویا خریداری کنید، شمع ماندگارتری را در اختیار خواهید داشت. اما مهم ترین مزیت و فایده شمع‌های تهیه شده از موم سویا، اگر با موم‌های شیمیایی ترکیب نشده باشند، تجدید پذیر بودن آنها است. همچنین موم‌های سویا از جمله موم‌های طبیعی هستند که در محیط زیست قابل تجزیه هستند. اما موم سویا یک مزیت بزرگ دیگر هم دارد که عبارتست از:

اگر دقت کرده باشید اکثریت مردم، شمع سازی را با ساخت شمع‌های ظرفی آغاز می‌کنند. این روش به عنوان ساده ترین روش برای شروع یادگیری فرآیند شمع سازی شناخته می‌شود. در مقایسه با شمع‌های ظرفی، ساخت شمع‌های نذری و ستونی پیچیده‌تر و سخت‌تر است و ظرافت بیشتری را نسبت به دیگر شمع‌ها احتیاج دارد.

از بین موم‌هایی که در بازار وجود دارند کار با برخی از آنها نسبت به دیگر موم‌ها ساده‌تر است. به طور مثال کار با موم سویا برای شمع سازی از دیگر موم ها آسان‌تر است. حال ممکن است این سوال را بپرسید که چرا؟ چه عواملی کار با موم سویا را نسبت به بقیه آسان‌تر می‌کند؟

موم سویا دمای ذوب مناسبی دارد و قابلیت ترکیب شدن با عطرها را دارد، فقط باید میزان بیشتری رایحه برای شمع موم سویا در نظر گرفت. رایحه دار بودن شمع یکی از ویژگی‌های مهم شمع‌ها است که همین موضوع بسیاری از مردم را به سمت شمع سازی جذب می‌کند. مردم علاقه دارند شمع هایی در اختیار داشته باشند که رایحه‌های مورد علاقه آنها را منتشر می‌کند. در ادامه مطلب ” همه چیز در مورد موم‌‌های طبیعی ” به معرفی موم نارگیل می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

موم طبیعی نارگیل یا Cocowax چیست؟

موم نارگیل (Cocowax) یکی از موم‌های فرآیندسازی شده جدیدی است که در چند سال اخیر به این صنعت وارد شده است و شاهد آن هستیم که روز به روز تعداد افرادی که برای ساخت شمع از شمع نارگیل استفاد می‌کنند، افزوده می‌شود. این موم فواید بسیاری دارد که از جمله مهم ترین این فواید می‌توان به پرتاب عالی عطر اشاره کرد که در حین سوختن شمع موم طبیعی نارگیل روی می‌دهد.

رنگ موم نارگیل، سفید و کرمی است و جنس آن نرم است. شمع‌هایی که با موم طبیعی زنبور عسل یا موم طبیعی سویا یا موم طبیعی نخل ساخته می‌شوند همگی با محیط زیست سازگاری دارند اما اگر بخواهیم یکی از موم‌هایی که دوستدار محیط زیست است را نام ببریم باید به موم طبیعی نارگیل اشاره کنیم. تهیه روغن و عصاره نارگیل یک فرآیند کاملا طبیعی و ارگانیک است و به طور کلی، نارگیل محصولی پایدار با سودمندی و بازدهی بالاست.

مزایای شمع موم طبیعی نارگیل چیست؟

همانطور که می‌دانید شمع‌هایی که از موم‌های طبیعی ساخته می‌شوند، فواید فراوانی دارند. موم نارگیل نیز به دلیل اینکه طبیعی است فواید بسیاری دارد. شمع‌های موم نارگیل به آرامی می‌سوزند و لوکس هستند. این شمع‌ها چه در حالتی که روشن و داغ هستند و چه در حالتی که خاموش و سرد هستند رایحه پخش می‌کنند و به اصطلاح، پرتاب رایحه بالایی دارند.

از نظر کارشناسان این حوزه، در بین شمع‌های طبیعی، بالاترین میزان سازگاری با طبیعت به شمع‌های موم طبیعی نارگیل تعلق می‌گیرد. به همین دلیل این شمع‌ها طی سالهای اخیر طرفداران فراوانی نیز پیدا کرده‌اند.

موم طبیعی نخل یا کارنوبا چیست؟

کارنوبا وکس (carnauba wax) که با نام‌های موم برزیلی، موم پالم (Palm Wax) یا موم نخل نیز شناخته می‌شود، یک موم گیاهی است که از برگ درختان کارنوبا که یک درخت بومی برزیلی است، بدست می‌آید. موم کارنوبا به دلیل اینکه سخت است و دمای ذوب آن نیز بالاست در بین موم‌های طبیعی بسیار ارزشمند است و کاربرد فراوانی دارد. از موم کارنوبا یا موم طبیعی نخل علاوه بر اینکه در ساخت شمع استفاده می‌شود، به عنوان براق کننده مواد غذایی، سفت کننده یا ژل کننده در برخی از محصولات نیز استفاده می‌شود.

این موم در برگ‌های درخت کارنوبا وجود دارد و وظیفه‌اش عملکرد به عنوان لایه محافظ در برابر UV و آب است تا برگ درختان را از آسیب دمای بالا مخافظت کند.

رنگ موم کارنوبا سفید رنگ است و جنس آن به صورت دانه های ریز کریستالی و سخت است. جهت استخراج این موم‌ها برگ‌های درخت کارنوبا را خشک کرده و طبق فرآیندی آنها رو می کوبند تا دانه های کریستالی از برگ جدا شود.

موم کارنوبا چه کاربردی دارد؟

همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کوتاهی داشتیم، موم پالم یا کارنوبا کاربردهای فراوانی دارد. این نوع موم دمای ذوب بالایی دارد و همین موضوع آن را از سایر موم‌های طبیعی جدا ساخته است. این ماده با خواص ضد آلرژی خود، به عنوان نوعی پوشش برای محصولاتی مانند شیرینی‌ها و محصولات قنادی‌ها کاربرد دارد و به عنوان یک ماده اتصال دهنده نیز عمل می‌کند.

برای مثال اگر دیده باشید که برخی از شکلات‌ها و آب‌نبات‌ها در دمای اتاق آب نمی‌شوند باید بدانید که به آنها موم نخل اضافه شده است تا پایدارتر باشند. موضوع مهمی که درباره شمع‌های موم نخل وجود دارد، این است که این موم‌ها طبیعی هستند و مصرف آنها با توجه به تاریخ مصرف آن برای انسان بی‌خطر است.

موم کارنوبا در صنعت داروسازی نیز کاربردهای فراوانی دارد. به طور مثال از موم کارنوبا برای تهیه پوشش‌های قرص‌ها در صنعت دارویی استفاده می‌شود. همچنین از این موم برای تهیه پوشش کاغذی استفاده می‌شود و می‌توان از آن برای جلای ابزار، مبلمان و کف نیز استفاده کرد. موم کارنوبا علاوه بر اینکه ویژگی‌های محافظتی دارد به سطوح درخشندگی می‌بخشد.

این موم همچنین در صنعت چرم هم استفاده می‌شود و به چرم خاصیت آبگریز بودن می‌دهد. این موم علاوه بر اینکه باعث می‌شود چرم در مقابل نفوذ آب مقاوم شود برق خاصی به چرم اضافه می‌کند و باعث می‌شود، چرک براق‌تر به نظر برسد.

امیدواریم از مطالعه مطلب ” همه چیز در مورد موم‌‌های طبیعی ” لذت برده باشید و این مطلب برای شما مفید بوده باشد. اگر به این دست مطالب علاقمند هستید با دیگر مقالات آموزشی شازده نیز همراه باشید.