آشنایی با ابزار و وسایل شمع‌سازی گیاهی (1)

این روزها شمع‌سازی در کنار بیزینس ، به یک سرگرمی جذاب تبدیل شده و مردم سراسر جهان به ساخت شمع علاقه نشان می دهند. عده ی کثیری از مردم به مواد طبیعی و سالم روی آوردند و شمع سازی از این قضیه مستثنا نیست.  برای ساخت شمع های گیاهی و طبیعی نیاز به ابزارهای متفاوتی است که قبل از تهیه ی این ابزارها، نیاز به آگاهی و شناخت مواد گیاهی و طبیعی می باشد.

برای تهیه ابزار گیاهی، گروه هنری شازده، این ابزارها و وسایل را ارائه می‌دهد، پیشنهاد میکنیم قبل از آن توضیحات لازم را در مطلب ” آشنایی با ابزار و وسایل شمع‌سازی گیاهی ” دنبال کنید:

آشنایی با انواع موم گیاهی و طبیعی در شمع‌ سازی

عموما به موم‌هایی موم طبیعی گفته می‌شود که از مواد اولیه طبیعی تهیه شده باشند و در ساخت و فرآوری آنها مواد مصنوعی دخیل نباشد. موم‌های مصنوعی همانطور که از نامشان پیداست از مواد شیمیایی و نفتی تهیه شده‌اند و از لحاظ ماهیتی به کل با موم‌های طبیعی متفاوت هستند.

موم های گیاهی و طبیعی به دو دسته ی طبیعی و مصنوعی تقسیم می شود که این دو دسته زیرگروه های متفاوتی دارند.

1)موم های گیاهی در گرید های متفاوتی آماده و ارائه می شوند: موم های بهداشتی و درمانی ، موم های خوراکی ، موم های صنعتی

2) موم های مصنوعی تنها در یک گرید ارائه می شوند: موم های صنعتی

در آروماتراپی و درمان از موم های بهداشتی و درمانی استفاده می شود، موم هایی که تصفیه شده و پالایش شده و استریل هستند. برای شمع سازی با مواد گیاهی روش های گوناگونی وجود دارد که در مقاله ی کامل توضیح داده خواهد شد اما آسانترین راه ساخت استفاده از روش بن ماری می باشد.

شاید این موضوع برای خیلی‌ها سوال باشد که چرا موم‌های صنعتی و موم های مصنوعی که از مشتقات نفتی و مواد شیمیایی به حساب می‌آیند، وارد این صنعت شده‌اند؟ پاسخ این سوال را باید در عرضه و تقاضای شمع‌ها در سراسر جهان جستجو کرد. موم‌های طبیعی به دلیل اینکه از منشا طبیعت تهیه می‌شوند و هزینه ی تولید بالایی دارند، طرفدار کمی در عرصه ی تولید و فروش دارند و توان مدیریت در تولید و فروش بازار شمع گیاهی در جهان بسیار ضعیف است. یکی دیگر از دلایل بالا بودن قیمت موم‌های گیاهی و طبیعی ، نسبت به دیگر متریال هاست(پارافین) .

تولید‌کنندگان شمع‌ در سراسر جهان رفته رفته به سمت متریال های شیمیایی و مصنوعی کشیده شدند ، بدون اینکه به سلامت جامعه توجه داشته باشند. در ظاهر، کاربرد هر دو دسته از مواد در صنعت شمع سازی یکی است اما آیا واقعا اینطور است؟

متاسفانه در مورد متریال های گیاهی و طبیعی شناخت کافی وجود ندارد، به همین خاطر موم های طبیعی به اشتباه مورد استفاده قرار گرفته اند. موم های گرید خوراکی و بهداشتی، گیاهی و طبیعی هستند که بعد از پالایش و تصفیه برای تولید متریال دارویی و درمانی و خوراکی مورد استفاده قرار میگیرند و اما موم های صنعتی که می توانند طبیعی باشند اما برگرفته شده از فسیل ها و یا مواد معدنی با فلزات سنگین هستند و نیاز به پالایشی اساسی دارند و در نهایت بیشتر آنها در صنعت مورد استفاده قرار میگیرد مثل انواع رنگ های معدنی.

پس مواد صنعتی می توانند برگرفته شده از طبیعت باشند اما نمی توانند یک ماده ی گیاهی ، طبیعی و درمانی به حساب بیایند، مخصوصا اگر در برابر حرارت و دمای بالا قرار بگیرند مانند انواع پارافین ها.

توضیحات بالا در مورد دو گروه مواد گیاهی و طبیعی ، مواد طبیعی و صنعتی بود. حالا به سراغ شناخت مواد مصنوعی و صنعتی می رویم.

متریال های مصنوعی ترکیبات شیمیایی و آزمایشگاهی و صنعتی هستند که به صورت تنها و یا ترکیبی در صنعت استفاده می شوند و هیچ جنبه ی طبیعی و گیاهی و سلامتی ندارند در حالیکه از این دسته مواد مصنوعی در صنعت دارو و غذا و ساخت رایحه و غیره نیز استفاده می شود مانند داروهای شیمیایی، غذاهای فرآوری و تراریخته شده ، اسانس های خوش بوی شیمیایی و غیره.

 شمع سازی در آروماتراپی با کدام دسته از موم ها انجام می شود؟

در آروماتراپی یا رایحه درمانی فقط و فقط از موم های گیاهی و پالایش شده استفاده می شود، موم هایی مثل موم زنبور عسل ، موم خیزران یا بامبو ، موم نارگیل .

وقتی موم های گیاهی پالایش شده در برابر حرارت قرار میگیرند، تبخیر شده و  گازهای پاک و سالم از خود منتشر میکنند بُخوراتی که به پاکسازی محیط و سیستم تنفسی کمک کرده و انتشار یون های منفی را تقویت می کنند.

شمع‌های پارافینی  به هیچ عنوان درمانی نیستند. این دسته از شمع ها از مشتقات نفت هستند و در زمان سوخت از خود آلاینده هایی آزاد می‌کنند که بسیار مخرب هستند و بر روی سلامتی فردی و محیطی تاثیر منفی میگذارند. متاسفانه در ظاهر کاربرد شمع‌ها برای عموم مردم یکی است غافل از اینکه در باطن اتفاقاتی بسیار جدی و مخرب در جریان است که اگر مردم جهان از این موارد باخبر باشند شاید هرگز به سمت خرید شمع‌های پارافینی نروند! بگذریم…

در ادامه این مطلب انواع موم شمع‌سازی را خدمت شما معرفی می‌کنیم. همچنان با ما همراه باشید.

انواع موم زنبور عسل یا ‌Beeswax

بعد  از برداشت شان ها از کندو، عسل از موم جدا می شود. موم های خشک درون آب ریخته و با حرارت ملایم تبدیل به مایع می شود. موم تمیز روی آب قرار میگیرد و متعلقات کندو (لاشه زنبور، بره موم، حشرات مهاجم و …) در کف ظرف ته نشین می شود.بعد از آن موم از روی حرارت برداشته می شود. بعد از سرد شدن موم تمیز روی آب سفت شده و به راحتی از آب و آلودگی ها جدا می شود. موم به دست آمده بعد از خشک شدن تصفیه وگرده زدایی می شوند. بعد از تصفیه، موم ها با دستگاه فیلتراسیون در حد زیر میکرون از تمام ذرات زاید پاکسازی شده و استریل می شود و در صورت لازم رنک بری هم انجام می شود.

  موم های زنبور عسل انواع گوناگون دارد:

1. ورق های تصفیه شده پالایش شده موم زنبور عسل(زرد و سفید)
2. موم های گرانول پالایش شده (زرد و سفید)
3.  موم های پالایش شده کلوخ یا قالبی (زرد و سفید)

موم زنبور عسل در برابر حرارت مقاومت بالایی دارد به همین دلیل برای شمعسازی نیاز به چربی کمکی دارد این چربی از روغن های گیاهی گرفته می شود. برای شمع سازی از موم زنبور عسل پالایش شده ای استفاده می شود که با روغن منداب و روغن نارگیل ترکیب شده است.

موم خیزران یا بامبو (Bamboo wax)

موم خیزران یا موم تباشیر (Bamboo wax) گونه ای از گیاه بامبوست. ماده ای سفید رنگ، سخت، بلوری شکل و از جنس سیلیس است که از گره ها و ساقه های گیاه بامبو یا خیزران گرفته می شود. این ماده دارای خاصیت دارویی است  ، از تیره غلات یا گندمیان و دارای چندین گونه مختلف است. در کشور ما بامبو توسط چینی ها وارد شده است و کشت آن امروزه در شمال صورت می گیرد.

موم خیزران ، مومی فرآیندسازی شده است و به دلیل آنتی باکتریال بودن باکتری های موجود در محیط را از بین میبرد و تقویت کننده سیستم تنفس ، گردش خون و گلبول های سفید است.

از دیگر خواص این موم گیاهی میتوان به شادی بخش بودن، تقویت سیستم گوارش و معده، تسکین التهاب، رفع عطش، ضد استفراغ صفراوی، ضد اسهال ، تقویت اعضای ضعیف بدن، برطرف کننده تب های تند، ضد جوش و کورک، برطرف کننده زخم های دهان و آفت ، درمان اسپاسم عضلانی ، آسم، عفونت های باکتریایی، تب، دیابت اشاره کرد.

خاصیت بسیار مهم صمغ تباشیر درمان کیست های جدی در نقاط مختلف بدن است که حتما باید زیر نظر پزشک سنتی مورد مصرف قرار بگیرد.

طریقه ی مصرف موم خیزران با صمغ تباشیر متفاوت است. مصرف صمغ تباشیر به صورت خوراکی و مصرف موم خیزران به صورت تنفسی یا استنشاقی است.

برای ساخت بالم های گیاهی(مَرهم های درمانی) می توان در کنار موم زنبور عسل از موم خیزران استفاده کرد. تبخیر موم خیزران باعث تقویت پراکنده شدن یون های منفی (یون مفید) می شود و در صورت ترکیب با رایحه های طبیعی پراکندگی و پخش بو ی بهتری نسبت به موم زنبور عسل دارد.

از موم خیزران برای ساخت شمع های آروماتراپی، بالم های جامد (اسانس جامد melt wax) ، بوگیرهای یونی الکترونی گیاهی، سنگ پا ی گیاهی، زیر دوشی های طبی و گیاهی ، انواع ابزار ماساژ گیاهی (مانند ماساژورهای دستی) و غیره استفاده کرد.

موم نارگیل یا Coconut Wax

موم نارگیل یکی از موم‌های جدیدی است که در چند سال اخیر به این صنعت وارد شده است و روز به روز به طرفداران آن افزوده می‌شود. این موم فواید بسیاری دارد که از جمله مهم ترین این فواید می‌توان به پرتاب عالی عطر اشاره کرد که در حین سوختن شمع موم نارگیل روی می‌دهد.

رنگ موم نارگیل، سفید و کرمی است و جنس آن نرم است. شمع‌هایی که با موم زنبور عسل یا موم سویا یا نخل ساخته می‌شوند& همگی با محیط زیست سازگاری دارند اما اگر بخواهیم یکی از موم‌هایی که دوستدار محیط زیست است را نام ببریم باید به موم نارگیل اشاره کنیم. تهیه روغن نارگیل یک فرآیند کاملا ارگانیک است و به طور کلی، نارگیل محصولی پایدار با سودمندی و بازدهی بالاست.

موم سویا  (Soy Wax)

موم سویا بر خلاف موم زنبور عسل که بسیار قدیمی است و تاریخچه‌ای طولانی دارد، مدت زمان زیادی نیست که شناخته شده است. روغن سویا در سال ۱۹۹۶ میلادی  از پوست و دانه سویا استخراج شده است .

در ابتدا برای تهیه روغن سویا، دانه‌های سویایی که برداشت شده است را تمیز می‌کنند و آن را تبدیل به خمیر نرم میکنند. در ادامه روغن سویا از این خمیر استخراج می‌شود و هیدروژنه می‌گردد. در این فرآیند اسیدهای چرب اشباع نشده‌ای که در روغن وجود دارند، اشباع می‌شوند.

پس از انجام این کار نقطه ذوب روغن سویا تغییر می‌کند و باعث می‌شود که روغن در دمای اتاق حالت جامد به خود بگیرد. در این حالت روغن سویای جامد شده به عنوان مواد اولیه برای ساخت موم سویا  آماده می شود.

موم سویا یک موم فرآیند شده است یعنی بعد از اینکه روغن سویا هیدروژنه می شود ، آن را با موم های گیاهی دیگر ترکیب میکنند و طبق زمان فرایندسازی ، موم سویا تولید می شود. (تولید موم سویا نیاز به دستگاه مخصوص دارد )

*موم سویا در ایران تولید نمی شود، یک نوع موم فرآیندسازی شده ی وارداتی است که واردات آن به ایران ممنوع شده است.*

پارافین

پارافین، از مشتقات نفت است و سوختی فسیلی دارد. پارافین بعد از پالایش در تقسیم بندی و گریدهای متفاوتی عرضه می شود.  گروهی پارافین را ماده ای طبیعی معرفی میکنند چون آن را برگرفته از نفت که یک ماده ی طبیعی ست می دانند اما گروه دیگر پارافین را ماده ای شیمیایی می دانند. در واقع هر دو گروه به تعبیری درست می گویند ولی نحوه ی استفاده و میزان درصد چربی صنعتی در پارافین ، توضیح گویا و صحیح در مورد پارافین است.

پارافین ماده ای سفید رنگ است که چسبندگی و انعطاف متغیری دارد. پارافینی که مخصوص شمع سازی است از مازاد پارافین های استخراج شده از نفت به دست می آید ، بعد از تصفیه و پالایش بی رنگ و بی بو می شود. پس از اینکه پارافین پالایش و تصفیه شد بنا به درصد پالایش، امکان استفاده از آن در گریدهای متفاوت مهیا می‌شود.

نکته‌ منفی که در مورد پارافین مخصوص شمعسازی وجود دارد این است که پارافین های شمع سازی از مازاد پارافین های با کیفیت و تصفیه شده تولید و آماده می شود و درصد آلاینده های مخرب در این نوع پارافین بالاست مخصوصا زمانی که شمع های پارافینی در برابر شعله قرار میگیرند به همین دلیل به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود در ساخت شمع‌ از پارافین استفاده شود.

در مطلب ” آشنایی با ابزار و وسایل شمع‌سازی ” به معرفی یکی از مهم‌ترین اجزای شمع‌ها پرداختیم.

آشنایی با ابزار و وسایل شمع‌سازی (۲)